LEADER+ jest inicjatyw± wspólnotow±, czyli programem bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej dla wspó³pracuj±cych ze sob± lokalnych partnerów. W³adze lokalne, organizacje pozarz±dowe, przedsiêbiorcy otrzymuj± pomoc w zwi±zku ze zg³aszanymi przez nie projektami rozwoju na obszarach wiejskich. Program jest finansowany przez Sekcjê Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.

Metoda LEADER-a polega na tym, ¿e decyzje o tym na co, i w jaki sposób przeznaczyæ ¶rodki rozwojowe zapadaj± na poziomie spo³eczno¶ci lokalnej - pod warunkiem ¿e owa spo³eczno¶æ siê zorganizuje w formê lokalnego "partnerstwa" zwanego Lokaln± Grup± Dzia³ania. Przynajmniej 50% sk³adu jej organu zarz±dczego musz± stanowiæ przedstawiciele sektora prywatnego, np. przedsiêbiorcy i rolnicy z danego obszaru. Do partnerstwa mog± siê równie¿ przy³±czyæ ró¿ne stowarzyszenia, fundacje i organizacje. Musz± tak¿e powstaæ przejrzyste i kontrolowane przez mieszkañców zasady dysponowania tymi ¶rodkami na poziomie lokalnym oraz spójna strategia rozwoju.

Jak dzia³a program LEADER

Ca³y program sk³ada siê z dwóch schematów:

Celem Schematu I jest wsparcie tworzenia Lokalnych Grup Dzia³ania oraz analizy przez ¶rodowiska lokalne w³asnych mo¿liwo¶ci rozwojowych i opracowanie na tej podstawie Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich (ZSROW). W ramach Schematu I realizowane s± dzia³ania szkoleniowe, informacyjne oraz doradcze, s³u¿±ce zaanga¿owaniu mieszkañców w proces przygotowywania koncepcji rozwoju obszarów wiejskich i tworzenia partnerstwa publiczno-prywatnego.

W Schemacie II potencjalnym beneficjentem s± Lokalne Grupy Dzia³ania, posiadaj±ce odpowiednie do¶wiadczenie i potencja³ administracyjny niezbêdny dla zarz±dzania ¶rodkami publicznymi. Wdra¿aæ bêd± one plany dotycz±ce strategii obejmuj±ce promocjê obszarów wiejskich i animowanie wspó³pracy partnerów lokalnych. Schemat II pozwoli na realizacjê kompleksowych projektów o charakterze wielosektorowym, uwzglêdniaj±cych w szczególno¶ci rozwój turystyki, ochronê oraz promocjê ¶rodowiska naturalnego, krajobrazu i zasobów historyczno-kulturowych, popularyzacjê i rozwój produkcji wyrobów regionalnych, a tak¿e dzia³ania szkoleniowe. Maksymalny poziom wsparcia dla Schematu II wynosi 1,5 mln PLN.

Aby skorzystaæ ze ¶rodków LEADER+ w Schemacie II Lokalna Grupa Dzia³ania, która musi przyj±æ formê prawn± i bêdzie odpowiedzialna za realizacjê konkretnego projektu, winna przed³o¿yæ strategiê dotycz±c± jednego z tematów:

• zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjno¶ci produktów i us³ug terenów wiejskich,
• poprawa jako¶ci ¿ycia na obszarach wiejskich,
• podnoszenie warto¶ci lokalnych produktów zw³aszcza przez u³atwianie ma³ym jednostkom produkcyjnym dostêpu do rynków dziêki wspólnym dzia³aniom,
• wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych, w tym potencja³u obszarów nale¿±cych do sieci Natura 2000.

G³ówne sk³adniki uspo³ecznionej inicjatywy rozwoju wsi LEADER

Inicjatywa LEADER mo¿e byæ postrzegana w siedmiu ró¿nych aspektach

Lokalne podej¶cie – oznacza to formu³owanie programu rozwoju na podstawie specyficznej sytuacji danego obszaru, jego silnych i s³abych stron. Obszar objêty inicjatyw± LEADER jest jednorodn± jednostk± wiejsk±, charakteryzuj±c± siê wewnêtrzn± spójno¶ci± spo³eczn±, wspóln± histori± i tradycjami, poczuciem jedno¶ci itd. Uzasadnienie lokalnego podej¶cia oparte jest na rosn±cej ¶wiadomo¶ci lokalnych liderów na danym obszarze i znaczenia w³asnych zasobów w d±¿eniu do trwa³ego rozwoju zrównowa¿onego.

Oddolne podej¶cie – zmierza do zachêcenia do partycypacyjnego (opartego na uczestnictwie) sposobu podejmowania decyzji na szczeblu lokalnym we wszystkich aspektach programu rozwoju. Zaanga¿owanie lokalnych uczestników obejmuje ca³± wspólnotê, spo³eczne i gospodarcze grupy interesu i reprezentatywne instytucje publiczne i prywatne. Oddolne podej¶cie opiera siê dwóch dzia³aniach (“animacja” i szkolenie lokalnych grup) i pojawia siê na ró¿nych etapach programu.

Partnerskie podej¶cie i Lokalna Grupa Dzia³ania (LGD) – LGD to grupa prywatnych i publicznych uczestników dzia³aj±cych jako partnerzy, pracuj±ca nad formu³owaniem strategii i planu dzia³añ. LGD jest jedn± z najbardziej oryginalnych cech inicjatywy LEADER. Z³o¿ona z praktyków, posiadaj±ca uprawnienia decyzyjne (osobowo¶æ prawn±) oraz do¶æ du¿y bud¿et Lokalna Grupa Dzia³ania jest przyk³adem nowego modelu organizacji, która mo¿e znacz±co wp³yn±æ na równowagê instytucjonaln± i polityczn± obszaru. Udzia³ reprezentacji sektora prywatnego jest nie mniejszy ni¿ 50%.

Innowacja – chocia¿ koncepcja LEADER i jej praktyczne wdra¿anie s± innowacyjne same w sobie, inicjatywa LEADER podkre¶la, ¿e konkretne dzia³ania tak¿e musz± byæ innowacyjne. Mog± one dotyczyæ nowego sposobu promowania lokalnych zasobów, dzia³añ s³u¿±cych rozwojowi lokalnemu i nie podejmowanych przez inne programy, dzia³ania przynosz±ce nowe rozwi±zania problemów obszarów wiejskich albo przynosz±ce w efekcie powstanie nowego produktu, nowego procesu, nowej formy organizacyjnej albo rozwój nowego rynku. Innowacja jest wbudowana w ró¿ne elementy programu, np. tak¿e w rozpowszechnianie informacji do innych grup pragn±cych czerpaæ inspiracjê z dokonañ w innych miejscach albo zainteresowanych przy³±czeniem siê do wspólnego dzia³ania.

Zintegrowane podej¶cie – dzia³ania i projekty zawarte w planie lokalnego dzia³ania s± powi±zane i koordynowane jako spójna ca³o¶æ. Integracja mo¿e dotyczyæ dzia³añ prowadzonych w jednym sektorze, wszystkich dzia³añ lub grup dzia³añ albo te¿ – co najwa¿niejsze – powi±zañ pomiêdzy ró¿nymi grupami uczestników: gospodarczymi, spo³ecznymi, kulturalnymi, ekologicznymi dzia³aj±cymi na danym obszarze.

Tworzenie powi±zañ i wspó³praca – sieæ powi±zañ LEADER ma na celu prze³amanie izolacji Lokalnych Grup Dzia³ania i stworzenie podstaw systemu informacji i analiz poszczególnych dzia³añ poprzez u³atwianie wymiany i obiegu informacji o programach rozwoju obszarów wiejskich oraz upowszechnianie lub transfer innowacji.

Lokalne finansowanie i zarz±dzanie – przekazywanie Lokalnym Grupom Dzia³ania powa¿nej odpowiedzialno¶ci zwi±zanej z podejmowaniem decyzji dotycz±cych finansowania i zarz±dzania jest kolejnym elementem podej¶cia LEADER. Autonomia Lokalnych Grup Dzia³ania ró¿ni siê jednak znacz±co w poszczególnych krajach.

Zasoby obszaru wiejskiego, na którym mo¿e byæ stosowana metoda LEADER:

Przeanalizowanie tych zasobów i najwa¿niejszych dla lokalnej spo³eczno¶ci wyzwañ pozwala na wypracowanie strategii, specyficznej dla tego obszaru. Dziêki bliskim zwi±zkom z obszarem i odpowiedni± reprezentatywno¶ci± ró¿nych ¶rodowisk, Lokalna Grupa Dzia³ania zajmuje siê wdra¿aniem takiej strategii.

Program LEADER w Europie

Nazwa LEADER jest skrótem francuskiej nazwy programu Liaison Entre Actions de Development de l’Economie Rurale, która oznacza zwi±zki miêdzy dzia³aniami na rzecz rozwoju gospodarczego wsi. W ten sposób wskazuje na najwa¿niejsz± funkcjê tego programu – inicjatywy wspólnotowej Unii Europejskiej - rozwój wsi i spo³eczno¶ci wiejskich zagro¿onych licznymi problemami spo³ecznymi i gospodarczymi.

Geneza programu siêga koñca lat osiemdziesi±tych, kiedy europejska wie¶ stanê³a przed zagro¿eniami wywo³anymi rozwojem masowej ekstensywnej produkcji rolnej – zmniejszaniem liczny gospodarstw (zw³aszcza tych ma³ych rodzinnych), stopniowym wyludnianiem obszarów wiejskich, zanikaniem tradycji i warto¶ci krzewionych od wieków przez spo³eczno¶ci wiejskie. Przedstawiciele Komisji Europejskiej zajmuj±cy siê problemami wsi i rolnictwa wskazali na potrzebê natychmiastowej interwencji zapobiegaj±cej tym negatywnym procesom. W ten sposób narodzi³a siê Inicjatywa Wspólnotowa Leader jako nowa metoda, skuteczna w walce z degradacj± wsi i spo³eczno¶ci wiejskich. W roku 1991 rozpoczêto wdra¿anie nowej metody polegaj±cej na wieloaspektowym rozwoju wsi jako miejsca nie tylko produkcji rolnej, ale tak¿e rozwoju innych ga³êzi gospodarki, dobrego miejsca do ¿ycia, zachowania bogactwa przyrodniczego i kulturowego. Nowo¶ci± tego podej¶cia by³o tak¿e szerokie zaanga¿owanie samych mieszkañców w rozwój swojej "ma³ej ojczyzny”.

W ci±gu tych piêtnastu lat Leader przeszed³ kolejne etapy:

• LEADER I (1991-1994) INICJACJE - faza wypróbowania nowego podej¶cia do konkretnych obszarów o charakterze zintegrowanym i anga¿uj±cym spo³eczno¶ci lokalne. Na tym etapie w realizacjê programu w³±czy³o siê 217 obszarów wiejskich.
• LEADER II (1994-1999) UPOWSZECHNIENIE - program ten skupia³ siê na szerszym wykorzystaniu wypracowanego podej¶cia i w³±czeniu dzia³añ innowacyjnych. W program zaanga¿owa³y siê kolejne obszary (³±cznie 1000).
• LEADER+ (2000-2006) KONSOLIDACJA - na tym etapie program wspomaga wdra¿anie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich, podejmuje wspó³pracê miêdzynarodow± poprzez stworzenie sieci wspó³pracy PREPARE, co daje mo¿liwo¶æ wymiany do¶wiadczeñ i realizacji wspólnych projektów zmierzaj±cych do rozwoju obszarów wiejskich. Programem tym objêto ponad 900 obszarów wiejskich.

Inicjatywa Wspólnotowa LEADER zosta³a stworzona i zastosowana jako swoisty eksperyment, jednak szybko znalaz³a wielu zwolenników i wyzwoli³a ogromny potencja³ w mieszkañcach wsi europejskiej. Obecnie jest szeroko stosowana w wielu regionach europejskich i przynosi widoczne rezultaty trwa³ego, zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich.  W krajach starej piêtnastki Unii Europejskiej dzia³aj± 892 Lokalne Grupy Dzia³ania w ramach 73 programów. W dziewiêciu krajach s± to programy krajowe, a w sze¶ciu - programy przygotowane i obs³ugiwane przez w³adze regionalne.

Lokalna Grupa Dzia³ania (LGD) to grupa prywatnych i publicznych uczestników dzia³aj±cych jako partnerzy, pracuj±ca nad formu³owaniem strategii i planu dzia³añ. LGD jest jedn± z najbardziej oryginalnych cech inicjatywy LEADER. Z³o¿ona z praktyków, posiadaj±ca uprawnienia decyzyjne (osobowo¶æ prawn±) oraz do¶æ du¿y bud¿et Lokalna Grupa Dzia³ania jest przyk³adem nowego modelu organizacji, która mo¿e znacz±co wp³yn±æ na równowagê instytucjonaln± i polityczn± obszaru. Udzia³ reprezentacji sektora prywatnego jest nie mniejszy ni¿ 50%.

Potencjalnymi uczestnikami Lokalnych Grup Dzia³ania s±: osoby lub ich stowarzyszenia, firmy prywatne i sektor finansowy, instytucje publiczne (lokalne, regionalne, krajowe, europejskie) zajmuj±ce siê polityk± regionaln±, zatrudnieniem, ¶rodowiskiem naturalnym, gospodark±, dziedzictwem spo³ecznym i kulturalnym, osadnictwem, koordynacj± lokalnej polityki z rozwi±zaniami sektorowymi.

Potencjalni uczestnicy LGD nale¿± do trzech g³ównych grup:

• ludzie lub stowarzyszenia zaanga¿owane przede wszystkim w sprawy spo³eczne, zatrudnienia i jako¶ci ¿ycia
• firmy prywatne i sektor finansowy zainteresowane g³ównie rozwojem firm i zyskiem, jak równie¿ dostosowaniem lokalnej gospodarki do wymogów rynkowych
• regionalne, krajowe i europejskie instytucje publiczne zainteresowane polityka regionaln±, zatrudnieniem, sprawami ¶rodowiska, gospodarki i dziedzictwa spo³ecznego i kulturowego, osiedlaniem nowych mieszkañców i spójno¶ci± pomiêdzy programami sektorowymi i lokalnymi

Za³o¿eniem Lokalnej Grupy Dzia³ania jest dzia³anie oddolne. LGD ma dbaæ o rozwój w³asnego regionu, promowaæ go, wykorzystywaæ lokalne zasoby. Ma ona formê partnerstwa publiczno-prywatnego. Lokalne Grupy Dzia³ania musz± posiadaæ osobowo¶æ prawn± i mog± przyjmowaæ formê fundacji, stowarzyszeñ lub zwi±zków stowarzyszeñ. Przynajmniej 50% sk³adu jej organu zarz±dczego musz± stanowiæ przedstawiciele sektora prywatnego, np. przedsiêbiorcy i rolnicy z danego obszaru. Do partnerstwa mog± siê równie¿ przy³±czyæ ró¿ne stowarzyszenia, fundacje i organizacje. Warunkiem dzia³ania takiej grupy jest chêæ rozwoju w³asnego obszaru. Lokalna Grupa Dzia³ania to ludzie, którzy chc±, poprzez wykorzystanie lokalnych zasobów, stworzyæ lepsze warunki ¿ycia dla wszystkich mieszkañców. Partnerzy podejmuj± wspólne, praktyczne dzia³ania dziel±c siê zasobami, odpowiedzialno¶ci± i korzy¶ciami.

Partnerstwa spe³niaj±ce wymogi Lokalnej Grupy Dzia³ania mog± byæ rejestrowane w formie:

• Fundacji
• Stowarzyszenia
• Zwi±zku stowarzyszeñ

Podejmuj±c decyzjê o wyborze jednej z trzech form prawnych, w ramach których mo¿e funkcjonowaæ LGD nale¿y wzi±æ pod uwagê, przede wszystkim rodzaj partnerów tworz±cych LGD, ich liczbê a tak¿e zakres planowanej dzia³alno¶ci.

Formy prawne Lokalnej Grupy Dzia³ania

FUNDACJA

W przypadku gdy w sk³ad LGD wchodzi niewielka liczba podmiotów o zró¿nicowanym charakterze prawnym najkorzystniejsz± form± bêdzie fundacja. Fundacjê powo³uj± jako fundatorzy osoby fizyczne we w³asnym imieniu, a podmioty prawne poprzez swoich upe³nomocnionych przedstawicieli. Ka¿dy cz³onek LGD mo¿e mieæ zagwarantowany wp³yw na dzia³alno¶æ fundacji albo jako fundator albo jako cz³onek rady fundacji (w zale¿no¶ci od zapisów w statucie, który nadaj± fundacji fundatorzy).Fundacjê ustanawia siê aktem notarialnym pod rygorem niewa¿no¶ci.

Sposób stanowienia, rejestracji i funkcjonowania fundacji okre¶laj± przepisy Ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku (tekst jednolity ustawy w materia³ach do pobrania). Fundatorzy – mo¿e to byæ jedna osoba lub grupa osób, przygotowuj± statut i okre¶laj± wysoko¶æ funduszu za³o¿ycielskiego.

Cz³onkowie LGD rejestrowanej w oparciu o ustawê o fundacjach powinni zwróciæ szczególn± uwagê na te zapisy w statucie fundacji, które odnosz± siê do wymogów okre¶laj±cych zasady funkcjonowania LGD opisane w Uzupe³nieniu Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ¿ywno¶ciowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004-2006”.

Ka¿da fundacja mo¿e samodzielnie wskazaæ w³a¶ciwego ze wzglêdu na cele fundacji ministra sprawuj±cego nad fundacj± nadzór lub wojewodê w przypadku gdy teren dzia³alno¶ci fundacji obejmuje tylko jedno województwo, a je¶li tego nie uczyni to s±d wska¿e nadzór z urzêdu.

STOWARZYSZENIE

W przypadku gdy w sk³ad LGD wchodzi wiêksza liczba podmiotów (minimum 15 osób) z przewag± osób fizycznych najkorzystniejsz± form± bêdzie stowarzyszenie. Ka¿dy cz³onek LGD bêdzie mia³ zagwarantowany wp³yw na dzia³alno¶æ stowarzyszenia poprzez udzia³ w walnym zebraniu cz³onków.

Sposób tworzenia i rejestracji stowarzyszenia reguluj± przepisy ustawy o stowarzyszeniach.

Stowarzyszenie mo¿e powo³aæ minimum 15 osób posiadaj±cych zdolno¶æ do czynno¶ci prawnych. Stowarzyszenia powo³uje siê na zebraniu za³o¿ycielskim, w czasie którego uchwalany jest statut (patrz: materia³y do pobrania) i powo³ywany komitet za³o¿ycielski. Z zebrania za³o¿ycielskiego spisuje siê protokó³ (przyk³adowy protokó³ znajduje siê w materia³ach do pobrania) oraz sporz±dza listê cz³onów za³o¿ycieli.

ZWI¡ZEK STOWARZYSZEÑ

Zwi±zek stowarzyszeñ bêdzie mia³ zastosowanie wówczas, gdy planowana bêdzie fuzja LGD albo gdy LGD bêd± tworzyæ stowarzyszenia. Co najmniej trzy stowarzyszenia mog± powo³aæ zwi±zek stowarzyszeñ.

Powo³ywanie zwi±zku, jego rejestracja i dzia³alno¶æ uregulowane s± w ustawie o stowarzyszeniach. Zastosowanie tego rozwi±zania przy rejestracji LGD posiada ograniczony zakres. Cz³onkami zwi±zku stowarzyszeñ mog± byæ tylko zarejestrowane stowarzyszenia oraz inne podmioty prawne, z tym ¿e, osoby prawne dzia³aj±ce w celach zarobkowych mog± byæ jedynie cz³onkami wspieraj±cymi.